Wat is de ziekte van Parkinson en welke factoren beïnvloeden de …

Ziekte van Parkinson veroorzaakt door verlies van zenuwcellen

De ziekte van Parkinson is een progressief verlopende aandoening, waarbij een verlies optreedt van dopamine producerende (dopaminerge) zenuwcellen in de substantia nigra. Daarnaast kan er ook degeneratie optreden in andere hersenkernen. Dit kan leiden tot een gebrek aan andere neurotransmitters, zoals serotonine, acetylcholine en noradrenaline (Braak et al., 2003).

Motorische symptomen gaan vaak samen met niet-motorische symptomen

Parkinson kenmerkt zich door zowel motorische als niet-motorische symptomen. Een tekort aan dopamine wordt vooral geassocieerd met traagheid (brady- of hypokinesie), stijfheid (rigiditeit) en beven (tremor). Daarnaast kunnen andere niet-motorische verschijnselen zich vroeger of later in het beloop van de ziekte manifesteren. Hieronder vallen:

• Autonome verschijnselen: een plotselinge bloeddrukdaling bij het gaan staan, blaasledigingsproblemen, obstipatie, erectiestoornissen, speekselvloed en verhoogde transpiratie.
• Slaapstoornissen: afwijkend slaappatroon, overmatig slapen overdag, REM-slaap gedragsstoornissen.
• Psychische stoornissen: apathie, lusteloosheid, angststoornissen, depressie, cognitieve achteruitgang (dit kan uiteindelijk resulteren in dementie) en hallucinaties.

Symptomen leiden tot ernstige invaliditeit

De symptomen van de ziekte van Parkinson hebben verstrekkende gevolgen voor het dagelijks functioneren van de patiënt. Zo leidt de bewegingsvertraging tot problemen bij het lopen, gebruik van alle spieren en spraak- en slikstoornissen. Patiënten lopen daardoor een hoger risico op onder andere vallen, fracturen, verslikpneumonie (longontsteking), vermagering en worden afhankelijk bij het uitvoeren van algemene dagelijkse activiteiten. Daarnaast kunnen autonome verschijnselen als blaasfunctiestoornissen leiden tot incontinentie en urineweginfecties. Uiteindelijk leidt de ziekte van Parkinson tot ernstige invaliditeit. Uit onderzoek waarin de kwaliteit van leven is gemeten met behulp van de EQ-5D(TM)-vragenlijst, bleek dat patiënten relatief veel pijn hebben (Rijken et al., 1999).

Verschillende vormen van parkinsonisme veroorzaken hypokinetisch-rigide syndroom

De ziekte van Parkinson is de meest voorkomende oorzaak van een hypokinetisch-rigide syndroom. Men spreekt van een ‘hypokinetisch-rigide syndroom’ wanneer van de motorische verschijnselen de bewegingsvertraging en ten minste één van de andere motorische symptomen kunnen worden vastgesteld. Hypokinetisch-rigide syndromen kunnen een primaire of secundaire oorzaak hebben en worden op basis daarvan ingedeeld in primair en secundair parkinsonisme (Bloem et al., 2010).

Ziekte van Parkinson is een primair parkinsonisme

Primaire parkinsonismen worden veroorzaakt door een neurodegeneratieve aandoening, waaronder:

• De ziekte van Parkinson, onder te verdelen in de familiaire (zeldzaam in Nederland) of idiopathische vorm van de ziekte van Parkinson.
• Atypische primaire parkinsonismen, die een gevolg zijn van andere (neurodegeneratieve) aandoeningen van de hersenen; bijvoorbeeld multipele systeem atrofie (MSA) en progressieve supranucleaire parese (PSP).

De behandelingsmogelijkheden, het beloop en de levensverwachting van de ziekte van Parkinson zijn duidelijk beter dan voor atypische parkinsonismen (Bloem et al., 2010; Wolters & Laar, 2003).

Secundair parkinsonisme is parkinsonisme door externe oorzaak

Bij secundair parkinsonisme gaat het vooral om parkinsonisme door een externe oorzaak; bijvoorbeeld medicamenteus, toxinen, infectieus, metabool en structureel.

Symptomen ontstaan na versnelde en jarenlange afbraak hersencellen

Met het ouder worden neemt het aantal zenuwcellen bij mensen af. Waarschijnlijk is er bij de ziekte van Parkinson sprake van een versnelde afbraak van deze hersencellen en is dit proces al 4 tot 5 jaar aan de gang voordat de ziekte zich openbaart. Een andere mogelijkheid is dat er in het verleden een voorval met versneld celverlies heeft plaatsgevonden, gevolgd door het normale hersencelafbraakproces.